Jeremi Wiśniowiecki - neofita, bo polityk?
Piosenka w dość luźny i stronniczy sposób odnosi się do życiorysu XVII-wiecznego księcia i wojewody ruskiego - Jeremiego Wiśniowieckiego, postaci znanej przede wszystkim jako ojciec króla Polski Michała Korybuta Wiśniowieckiego, jak i bohater "Ogniem i mieczem" - pierwszej części Trylogii spod pióra Henryka Sienkiewicza.
Wiśniowiecki przyszedł na świat w 1612 roku. Osierocony, w wieku siedmiu lat trafił pod opiekę swojego stryja Konstantego, który kilka lat później wysłał młodzieńca w podróż po Europie, gdzie młody Jarema zyskał pierwsze doświadczenie wojskowe. Po powrocie do kraju uczestniczył w wielu wojnach i kampaniach m. in. w wojnie smoleńskiej (1633–1634) i tłumieniu powstania kozackiego Dymitra Huni (1637–1638). Jednocześnie rozwijał i zasiedlał swoje odziedziczone dobra ziemskie na terenach Ukrainy, które w szczytowym momencie objęły 18 tys. km kwadratowych. Niewątpliwie największą sławę przyniósł mu udział w tłumieniu powstania Chmielnickiego (1648-1651), co zostało opisane przez Sienkiewicza na kartach jego powieści. Kniaź Jarema nie doczekał jednak końca buntu Kozaków, ponieważ zmarł nagle w 1651 roku, w wieku 39 lat w Pawołoczy, prawdopodobnie w wyniku epidemii. Księcia pochowano w krypcie klasztoru na Świętym Krzyżu.
Latami wokół Jaremy narosło wiele mitów, legend i kontrowersji. Oprócz rzekomego okrucieństwa i bezwzględności z jaką traktował kozaków, zarzucano mu również zmianę wiary ze względu na wyrachowanie i chęć uzyskania korzyści politycznych. Cały utwór Kaczmarskiego opiera się na tym domniemaniu dającym podstawę według słów autora do: wytłumaczenia współczesnych kontekstów i zależności religii od polityki.
Czy więc prawdą jest, że książę Wiśniowiecki przechrzcił się z powodu pragmatyzmu i chłodnej kalkulacji? Absolutnie nie.
Kniaź Jarema wychowywał się w rodzinie, która choć pochodziła z terenów litewskich, osiedliła się na Ukrainie i przyjęła wyznawane tam prawosławie, a także posługiwała się długi czas językiem staroruskim. Kuzyn księcia - Piotr Mohyła - był archimandrytą Ławry Pieczerskiej, co pokazuje silne związki rodu Wiśniowieckiego z Cerkwią. Jednakże opieka sprawowana przez wuja - będącego spolonizowanym katolikiem, a także edukacja u jezuitów stopniowo odwodziły Jaremę od prawosławia, na rzecz katolicyzmu. Decyzję o chrzcie rzymskim Wiśniowiecki podjął w wieku 20 lat, w 1632 roku. Wszystko wskazuje, że Jarema przechrzcił się nie z pobudek karierowiczowskich, lecz z przekonania. Prawosławna szlachta nie była w tym czasie w żaden sposób dyskryminowana, czego przykładem jest znany skądinąd z "Ogniem i mieczem", wojewoda Adam Kisiel - zagorzały wyznawca prawosławia. Przynależność do Cerkwi w żadnym stopniu nie wpływała na karierę polityczną, więc Jarema neofitą nie był - na zmianę religii wpłynęły w jego przypadku długotrwałe przebywanie wśród katolików i prawdopodobnie odejście od prawosławia niedaleko z nim spokrewnionej rodziny Zbaraskich. Mimo zmiany wyznania Jeremi Wiśniowiecki nie prześladował swej dawnej wiary, nakazał m.in. otoczyć opieką cerkiew w rodzinnym zamku, w której pochowani byli jego rodzice.
Znamienną ciekawostką wydaje się fakt, że fundując monaster mharski, matka Jaremy, Raina z Mohyłów Wiśniowiecka zawarła w akcie fundacyjnym następującą klątwę:"a ktoby tę fundację w przyszłości naruszać i kasować miał, albo na starożytną błahoczestywą wschodnią prawosławną wiarę następował i odmieniał - tedy niech będzie nad nim klątwa!".
Niektórzy tą klątwą starają się tłumaczyć tajemnicze zgony dwóch ostatnich Wiśniowieckich z linii królewskiej i brak pamiątek po Jaremie.
Zobacz również inne piosenki Jacka Kaczmarskiego inspirowane Trylogią Sienkiewicza:
Dodane
25.04.2019
przez Pan_Kmicic4
